Eytişim düşünme sürecinde serbest çağrışımları kullanma aşaması
Düşünce, yapısı yönüyle yaşamla, yaşanılanlar ile sürekli bağlantı halindedir. Duyular duygulara değil de algı ve anlamlara doğru yönelirse düşünce süreci başlatılır serbest çağrışımların. Bu düşünce aşamasında günlük yaşamın güncel konularından, bilgilerden birini seçerek mercek altına alınır. Seçilen bilgi hangi kategori, küme, bilgi dalına ait olduğu saptanmaya çalışılır.
Eğer konu basit değil ve sınıflandırılamıyorsa işte o halde üzerine eytişimsel düşünme konusu olabilecek özellikte demektir. Bir çok bilgi ve kavram tek anlam içermediği için bir çok kategori, küme ve bilgi dalına kendine yer bulabilmektedir. Aynı zamanda hangi tümele bağlı olduğu da karmaşıklık gösterebilir.
Serbest çağrışımlar düşüncenin algı yoluyla aldığı bir çok bilgiden üzerine çalıştığı, ilgilendiği fikirleri seçmesi şeklinde başlar. Değişik bilgi kaynaklarından gelen bilgileri araştırması ışığında ölçer. Bu aşamada derinleşme olmaz. Zihin bu aşamalarda adeta not almaktadır. Odaklanılmış konu için ipuçları toplama anlarıdır. Bunu genişletmek için bir çok ilgisiz, yanlış veya doğru sav, karşı sav ve bireşim bilgilerine açık olunur. Fakat hızla bunları temellendirme, ilişkilendirme yolu ile saflaştırmaya, özetlemeye çalışır.
Örneğin ana konumuz küreselleşme olsun. Bizimde bir çok kaynaktan bu kavramı açıklayacak bilgi aradığımızı varsayalım.
1. Nedir sorusu bilimsel bir sorudur ve çok sayıda cevapları bulunmaktadır.
2. Hangi cevaplar doğrudur, sorusu felsefe sorusudur. En kısa ve en doğru tanım nasıl yapılabilir sorusunu felsefe sorar. Bu konu ile ilgili tüm bilim dalları ve kurumlar cevaplamaya çalışır. Başta uluslar arası ilişkiler olmak üzere sosyoloji, siyaset, antropoloji, tarih, ekonomi vb. Bilim ve kurumlar bir tanımda karar kılarsa felsefe son kontrolden geçirir. Doğru tanıma itirazı olamaz tabi ki.
Felsefenin yaptığı bilimin yapamadığı bir düşünme eylemi bulunmaktadır. Felsefe konuyla ilgili olan bilim dalları ve kurumların dışında bu konuyla ilgilenmeyen fakat tanıma yeni fikirler sunabilecek veya o tanımı eksik bırakacak başka bilim dallarının ve kurumların bilgisinden de bakabilme özelliğine, esnekliğine sahiptir. Örneğin felsefe küreselleşme konusuna biyoloji açısından da bakabilir. Ama biyoloji bilim insanları işleri dışında bu konu ile kişisel düşünceleri ile ele alabilirler haliyle onlarda felsefe yöntemlerini kullanma durumundadırlar. Dolayısıyla bilim insanları çalışırken mesleğini yapıp çalışma dışında da o işin felsefesini gönüllü olarak düşünebilirler.
Küreselleşme nasıl başladı. Neden oluşuyor. Faydaları, zararları nelerdir. Nereye doğru evrilecek. Sonuçları neler olacak. Kimler istiyor, kimler istemiyor. Hızlandıranlar kimler veya hangi eylemler. Engellemeye veya yavaşlatanlar kimler neler yapıyorlar. Engellenebilir mi yoksa kaderimiz mi. Başlangıcı, gelişmesi ve sonuçları sürecinde nerede bulunuyoruz. Faydalı veya kaderimiz ise iyi olarak nasıl yönetilebilir. İnsanlık, doğa, dünya, bireyler, toplumlar vb. için ne anlamlara geliyor. Evren için bu konunun etkileri neler olabilir...
Birinci aşama konu seçme, ikinci aşama bilgi toplama,
Serbest çağrışımın son hali ve en önemli anları haliyle tanımını aldığı yerdir. Yani düşüncelerin serbest olduğu halde günlük iş dışı zamanlarda yapılan sanatsal, kültürel, iletişim ve ilişkilerde edinilen deneyim, saptama ve sonuçlara ait bilgilerin birikip araştırılan özel konuya ait ilgilerinin saptanarak rahat düşünme halindeyken zihinde belirmesi halini tespit etme, duyu ve duygu verilerinin fikir ve bilgi haline dönüşmesinin yolunu açmak, ilke ve kurallar dışında görünür hale getirilerek kesin olmayan yargılara ve önermelere ilerlemesi için düşünceyi akışa bırakmaktır. Bekleyen bir çok konu ve bilgi serbest halde bulunurken serbest çağrışımda birden aralarında kolayca bağ oluşturma olanağının ortamını ve zamanını değerlendirmek.
Aslında görüldüğü gibi serbest çağrışım eytişimsel düşünme sürecinin zorlu aşamalarından sonra rahat bir anda bilgilerin duygular yardımıyla da olabilir veya ilgi kaynağından alınan ilhamla da olabilir fikirlere dönüşme halini zihinde yaşama ve fark etme halidir.
Bilimde zor problemler üzerine çalışılıp da çalışma dışında birden çözümlerin zihinde belirmesi gibi eytişimsel düşünme sürecinde de bilgilerin, kavramların, duygulanımların, duyuların karmaşıkmış görünürken birden açıklığa kavuşması ve netleşmesi gibidir.
Hafızada bulunan bilgilerin taşındığı nöronların birbirine yaklaşarak bir anda bağ kurması (nöron kısa devresi) ve beyinde kıvılcım etkisi oluşturması ile " Evet, buldum", " Tamam bu " , " Çok ilginç " ," İşte bu " denilecek saptamalar ve anlamalar oluşturarak öğrenme ve bilmenin rahatlamasını yaşamak gibi. Hem fiziksel hem de zihinsel bir rahatlama oluşmaktadır. Teorinin pratikle buluşması ve bilginin kendisini tamamlama süreci. Düşüncenin kendisine daha geniş ve rahat bir alan daha açması. Bilinmeyenlerin ve kaosun biraz daha azalmasının verdiği bedensel ve zihinsel mutluluk. Taşmış duyguların ikamesi, zihinde yeni bilgiler olarak bilim, sanat, uzmanlık, inanç ve felsefeye eklenmesi.
Evrene ait doğruya en yakın bilgilerin Akıl'a eklenmesi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder